Akureyrarbær
Akureyrarbær hefur sett sér það markmið að bærinn verði kolefnishlutlaus. Undanfarin ár hefur verið unnið markvisst að þessu markmiði með ýmsum hætti.
Ljóst var frá upphafi að til að ná kolefnishlutleysi þarf Akureyrarbær að leita ýmissa ólíkra leiða og hafa grænar lausnir að leiðarljósi í starfsemi bæjarins.
Fyrsta Umhverfis- og loftlagsstefna Akureyrarbæjar var samþykkt í maí 2022 og gildir hún til ársins 2030. Stefnan snýr meðal annars að losun frá öllu sveitarfélaginu sem og rekstri Akureyrarbæjar. Stefnuna í heild má nálgast hér.
Grænar lausnir Akureyrarbæjar
Á síðustu árum hefur Akureyrarbær sýnt frumkvæði í umhverfismálum og innleitt mikið af grænum lausnum fyrir íbúa bæjarins.
Allt eru þetta lausnir þar sem hringrásarhagkerfi er haft að leiðarljósi til að auka sjálfbærni og nýtingu auðlinda þegar kemur að rekstri bæjarins.
Flokkun
Í hverfum bæjarins geta íbúar losað sig við flokkaðan úrgang á grenndarstöðvum og þannig komið endurvinnanlegum úrgangi í réttan farveg.
Molta - lífrænn úrgangur
Árið 2009 tók jarðgerðarstöðin Molta til starfa í Eyjafirði. Til að ná settum markmiðum um að minnka magn úrgangs til urðunar á svæðinu var ákveðið að úthluta hverju heimili grænni tunnu undir lífrænan úrgang sem Molta tekur við og breytir í næringarríkan áburð.
Orkey - Lífdísilframleiðsla
Árið 2011 hóf fyrirtækið Orkey framleiðslu á lífdísli úr notaðri matarolíu sem er safnað frá heimilum, veitingastöðum og fyrirtækjum víða um land.
Metan
Frá árinu 2014 hefur metan eldsneyti verið framleitt úr gamla urðunarstaðnum á Akureyri. Akureyrarbær hefur svo farið þá leið að nýta metanið meðal annars á strætóbifreiðar og ferlibíla bæjarins.
Frítt í strætó
Frá árinu 2006 hefur verið frítt í strætó á Akureyri og er það gert til að auka almenningssamgöngur bæjarbúa og þar með, lífsgæði þeirra.
Rafmagnsbílar
Hleðslustöðvar fyrir rafmagnsbíla er að finna víðsvegar um bæinn og bifreiðar sem ganga fyrir endurnýjanlegum orkugjöfum hafa forgang að bílastæðum bæjarins.
Loftlagstölur
Umhverfis- og loftslagsstefna Akureyrarbæjar var samþykkt 10. maí 2022.
Samkvæmt stefnunni ber að halda utan um tölulegar upplýsingar um umhverfismál bæjarins svo sem vistvæna orkugjafa, samgöngur, loftgæði og úrgang. Hér fyrir neðan eru helstu lykiltölur fyrir síðustu ár og hafa þær verið settar fram með aðgengilegum hætti til að auka aðhald og gera árangur í umhverfismálum sýnilegri.
Markmiðið er að þessi framsetning hvetji bæjarbúa til að gera enn betur og hjálpast að við að ná markmiðum bæjarins í umhverfis- og loftslagsmálum.
Ávinningur
Ef tekinn er saman heildar ávinningur af þessum lofslagsaðgerðum sem Akureyrarbær hefur unnið að síðastliðinn áratug. Má sjá að þær aðgerðir hafa skilað okkur minnkun á útblæstri á CO2 sem samsvarar tæplega 150 þúsund tonnum af CO2 íg. Kolefnisspor bæjarins árið 2019 var rúmlega 150 þúsund tonn af CO2 íg og hafa þessar lofslagsaðgerðir síðasta áratug því dregið úr losun sem nemur um það bil árslosun sveitafélagsins. Meðhöndlun úrgangs hefur þar skilað mestum árangri, þá helst flokkun lífræns úrgangs sem fer í moltugerð.
Fólksbílafloti
Eitt af markmiðum Akureyrarbæjar er að samfélagið verði að lágmarki kolefnishlutlaust, ein stærsta aðgerðin á þeirri vegferð er orkuskipti í samgöngum. Fjöldi fólksbíla sem ganga á rafmagni að hluta eða öllu leiti hefur margfaldast á síðustu árum. Hér má finna mikið af hagnýtum upplýsingum og á síðunni Veldu rafbíl má finna allar upplýsingar um rafbíla sem eru í boði á Íslandi.
Myndin sýnir hlutfallið á milli fólksbíla á Akureyri sem ganga fyrir jarðefnaeldsneyti og þeirra sem ganga fyrir vistvænni orku. Súlurnar fjórar hægra megin eru markmið bæjarins í þessum efnum til ársins 2040.
Lífeldsneyti
Lífdísill er einnig hægt að vinna úr lífúrgangi, svo sem notaðri matarolíu, fitu og sláturúrgangi. Bæði er hægt að nota lífdísil sem íblöndunarefni við venjulega dísilolíu og nota beint sem eldsneyti á hefðbundnar dísilvélar án þess að breyta þurfi vélunum.
Á Akureyri er framleidd lífdísilolía úr notaðri steikingarolíu hjá Orkey ehf. Góð reynsla er nú komin á söfnun og móttöku á steikingarolíu bæði hjá matsölustöðum og almenningi. Gámaþjónustufyrirtækin sækja olíuna á veitingahús og mötuneyti. Almenningur getur hins vegar safnað og skilað inn olíu á grenndarstöðvar í gegnum verkefnið Græna trektin - Orka úr eldhúsinu.
Metan er efnasambands kolefnis og vetnis með efnaformúluna CH4. Metan er aðaluppistaðan í hauggasi og hefur það því verið nýtt til framleiðslu á metani sem eldsneyti fyrir bíla. Hauggas sem fer beint út í andrúmsloftið er um 25-30 sinnum skaðlegra en CO2 sem myndast við bruna metans, t.d. í bílvél. Þess vegna er nýting á því metani, sem annars myndi streyma beint út í andrúmsloftið mikill ávinningur fyrir umhverfið og einnig þjóðhagslega hagkvæm að því leyti að fyrir hvern Nm3 (normal rúmmetrar) metans sem brennt er í vél sparast um einn lítri af innfluttu jarðefnaeldsneyti. Norðurorka hf. hefur frá árinu 2014 framleitt metangas úr gömlu sorphaugunum á Glerárdal ofan Akureyrar.
Úrgangur
Ýmsar breytingar eru fram undan í úrgangsmálum. Ríkið kynnti í sumar nýja stefnu og lagabreytingar sem munu hafa mikil áhrif á fyrirkomulag sorphirðu. Stefnan kallast Í átt að hringrásarhagkerfi og er mjög mikilvæg því hún gefur sveitastjórnum skýran ramma um hvernig skuli staðið að söfnun og meðhöndlun úrgangs. Ein mikilvægasta breytingin er að nú verður hægt að hækka gjaldskrá á þá sem nenna ekki að flokka, einnig verður settur á urðunarskattur og bann við urðun á lífrænum úrgangi.
Stór hluti úrgangsins er verðmæti og í honum getur líka leynst orka, svo sem í lífrænum úrgangi sem getur nýst sem eldsneyti eða áburður og jarðvegur. Svo er auðvitað betra fyrir auðlindir jarðar, umhverfið og veskið að nýta gamalt frekar en að framleiða nýtt.
Fallorka
Fallorka kaupir og selur raforku um allt land ásamt því að byggja virkjanir til raforkuframleiðslu. Fyrirtækið rekur nú tvær vatnsaflsvirkjanir í Glerá og tvær í Djúpadalsá í Eyjafirði. Auk þess rekur Fallorka þrjár hleðslustöðvarstöðvar á þremur stöðum á Akureyri og geta átta bílar hlaðið á sama tíma. Stöðvarnar eru við Ráðhúsið, ein við Sundlaug Akureyrar og ein við Amtsbókasafnið.
Fallorka tekur tillit til umhverfissjónarmiða í sínum rekstri og leggur áherslu á stöðugar umbætur. Fyrirtækið hefur nú rannsóknarleyfi til að skoða frekari möguleika á virkjunum í Djúpadal og Sölvadal. Auk þess sem Fallorka tekur þátt í verkefni um orkuskipti í Grímsey þar sem prufaðar verða vindmyllur og sólarsellur.
Loftgæði
Loftgæði segja til um hversu gott loftið er sem við öndum að okkur. Mengun getur verið í loftinu og haft áhrif á líðan einstaklinga sem eru með astma eða undirliggjandi sjúkdóma. Fínar agnir hafa meiri áhrif á heilsufar fólks en grófar agnir.
Akureyrarbær er aðili að Global Covenant of Mayors for Climate & Energy (GCoM), sem er sameiginleg yfirlýsing borgarstjóra um heim allan um vilja þeirra til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, styrkja viðnámsþol gegn loftslagsbreytingum, birta tölulegar upplýsingar um frammistöðu viðkomandi borga í loftslagsmálum og setja markmið um enn betri frammistöðu.
Akureyrarbær er eitt þriggja sveitarfélaga á Íslandi sem gerst hafa aðilar að GCoM. Hin eru Reykjavíkurborg og Hveragerðisbær. Öll aðildarsveitarfélögin eiga það sameiginlegt að vilja vera í forystu í loftslagsmálum, vilja stuðla að fjárfestingum opinberra aðila og einkageirans í loftslagsvænum lausnum og vilja styðja við metnaðarfullt samstarf svæða í anda sjálfbærrar þróunar. Með þessu vilja sveitarfélögin sýna fram á að staðbundnar aðgerðir geti haft marktæk áhrif á heimsvísu.
Losunarbókhald 2018 Losunarbókhald 2019LOSUNARBÓKHALD 2020
Umhverfis- og loftslagsstefna Akureyrarbæjar var lögð fram fyrir bæjarstjórn 10. maí 2022 og var samþykkt.
Markmið stefnunnar er að Akureyrarbær vinni stöðugt af framsækni og metnaði bæði í umhverfis- og loftslagsmálum bæjarins og verði áfram í fremstu röð þegar kemur að umhverfismálum.
Norðurorka er eitt öflugasta orku- og veitufyrirtæki Íslands. Orkuöflun er nægjanleg og byggir á sjálfbærum auðlindum. Langtímaauðlindir eru tryggðar með rannsóknum og unnið er markvisst gegn sóun auðlinda og verndun vatnsbóla.
Norðurorka hf. rekur hitaveitu í átta sveitarfélögum við Eyjafjörð og í Þingeyjarsveit, vatnsveitu í fimm sveitarfélögum og rafveitu og fráveitu á Akureyri.
Rafveita
Rafmagn er orðinn órjúfanlegur þáttur í daglegu lífi. Flestum þykir okkur rafmagnið vera sjálfsagt mál og veltum sjaldan fyrir okkur dreifikerfi rafmagns sem slíku. Listinn yfir tæki og búnað sem gengur fyrir rafmagni er óendanlega langur og flest eigum við erfitt með að sjá fyrir okkur að samfélagið geti gengið eðlilega án rafmagns.
Norðurorka sér um dreifingu á rafmagni á Akureyri. Í dreifingu raforku felst að taka við raforkunni frá flutningsfyrirtæki í svonefndum aðalspennistöðvum og koma rafmagninu þaðan eftir strengjum í minni dreifistöðvar. Rafmagnið er svo leitt eftir strengjum í svonefnda götuskápa og að lokum eftir heimtaug inn í hús viðskiptavinarins.
Hitaveita
Flestum þykir okkur sjálfsagt að skella okkur í heitt bað eða sturtu og þegar við ferðumst erlendis hugsum við sjaldnast um það með hvaða hætti vatnið verður heitt. Er um að ræða jarðhitavatn eða er vatnið hitað upp með gasi, kolum eða rafmagni?
Íslendingar eru mjög lánsamir að hafa aðgang að þeirri einstöku auðlind sem jarðhitavatn er, en um 90% heimila landsins eiga kost á að nýta sér það.
Norðurorka rekur hitaveitur í sex sveitarfélögum í Eyjafirði og Þingeyjarsveit og eru vinnslusvæði hitaveitu ellefu talsins.
Vatnsveita
Vatn er án efa ein verðmætasta auðlind jarðar. Á Íslandi búum við svo vel að hafa aðgang að afar góðu og heilnæmu köldu grunnvatni til neyslu án þess að þurfi að meðhöndla það áður.
Eitt af stóru verkefnum Norðurorku er að tryggja nægilegt magn af hreinu og góðu neysluvatni til einstaklinga og fyrirtækja á veitusvæðinu. Heilbrigðiseftirlit Norðurlands eystra hefur eftirlit með neysluvatninu og sömuleiðis er vinnsla og dreifing vöktuð í samræmi við vottað gæðakerfi Norðurorku.
Norðurorka rekur vatnsveitur á Akureyri, í Hrísey og Grímsey, Svalbarðsstrandarhreppi og að hluta í Eyjafjarðarsveit og í Hörgársveit.
Fráveita
Við leiðum sjaldan hugann að fráveitunni þrátt fyrir að við vildum trúlega aldrei vera án hennar.
Fráveitukerfi Akureyrar er viðamikið og markvisst hefur verið unnið að uppbyggingu þess, m.a. með byggingu fjölda dælustöðva og yfirfallsstöðva og lagningu þrýstilagnar meðfram strandlengjunni að nýrri útrás við Sandgerðisbót.
Norðurorka hf. yfirtók fráveitu Akureyrar með samningi þar að lútandi og miðaðist yfirtakan við áramótin 2013/2014. Auk þess rekur Norðurorka fráveitu í Hrísey og Grímsey og að hluta í Hörgársveit.
Aðgerðir Norðurorku til að minnka kolefnislosun
Fyrirtækið vinnur gagngert að því að draga úr því kolefni sem það losar út í andrúmsloftið. Eftirfarandi eru dæmi um aðgerðir til minnkunar kolefnislosunar:
Bílar Norðurorku
Við endurnýjun á bílaflota fyrirtækisins er ávallt kannaður möguleikinn á vistvænum bílum sem uppfylla þær kröfur sem gerðar eru til bílanna hverju sinni. Í lok árs 2020 voru um 43% bílaflotans knúin af metani eða rafmagni.
Flokkun sorps
Starfsfólk Norðurorku hefur fengið kynningu á flokkun sorps og flokkunarílátum hefur verið komið upp víðsvegar um fyrirtækið. Á árunum 2015 - 2020 hefur hluti flokkaðs sorps vegna starfsemi Norðurorku farið úr því að vera 62% upp í 85%.
Rafhjól
Norðurorka hefur í tvígang boðið starfsfólki sínu styrk til kaupa á rafmagnshjólum til einkanota. Fjöldi starfsfólks hefur nýtt tækifærið og fjárfest í rafmagnshjóli sem er vissulega kærkomið í bæjarfélagi eins og Akureyri þar sem mikill hæðamismunur er. Hluti starfsfólks kemur hjólandi til vinnu allan ársins hring sem dregur úr kolefnislosun.
Samgöngustyrkur til starfsfólks
Fyrirtækið hefur hvatt starfsfólk til að nýta sér vistvænan og heilssamlegan samgöngumáta til að ferðast til og frá vinnu. Með vistvænum samgöngumáta er átt við að nýttur sé annar ferðamáti en einkabifreið, t.d. ganga, reiðhjól eða almenningssamgöngur.
Greiðsla samgöngustyrks er í samræmi við skattmat ríkisskattstjóra á hverju ári.
Framleiðsla á lífdísil
Norðurorka á Orkey ehf. sem rekur lífdísilverksmiðju á Akureyri. Lífdísill er unninn úr innlendu hráefni, svo sem notaðri steikingarfeiti frá veitingahúsum og ýmsum öðrum fitu- og olíuríkum úrgangi. Vinnsla félagsins er mikilvægur þáttur í að draga úr úrgangi sem annars gæti endað í fráveitukerfum bæjarins eða í urðun.
Vistorka ehf.
Vistorka er verkefnastofa eigenda Norðurorku á sviði umhverfismála. Unnið er með lausnir sem nýtast til að ná markmiðum um kolefnishlutlaust samfélag þar sem stóra verkefnið er orkuskipti í samgöngum.
Gróðursetning trjáa
Í upphafi árs 2020 átti Norðurorka 54 hektara af skógi sem binda koltvísýring. Gróðursetningaverkefni fyrirtækisins hefur verið endurvakið og í samvinnu við Akureyrarbæ er gróflega búið að kortleggja möguleg gróðursetningarsvæði Norðurorku. Búið er að planta um 550 víðitrjám á metantökusvæði Norðurorku og unnið verður áfram að skógræktaráætlun Norðurorku til komandi ára eða áratuga.
Græna trektin
Í samvinnu Norðurorku, Orkuseturs, Gámaþjónustu Norðurlands og Orkeyjar var farið í markvissa söfnun á notaðri matarolíu frá heimilum með „Grænu trektinni“, auk þess sem farið var í frekari söfnun á steikingarolíu frá veitingahúsum og mötuneytum. Þetta átak skilaði sér í um 50% aukningu á matarolíu til lífdísilgerðar hjá Orkey auk þess sem minni fita var sett í fráveitukerfi bæjarins.
Metanframleiðsla- föngun hauggass
Gömlu sorphaugarnir á Glerárdal voru nýttir frá 1972 til ársins 2009 og eru þeir í eðli sínu óflokkaðir haugar þ.e. öllu var blandað saman. Hauggas myndast með tímanum, við loftfirrtar aðstæður, þar sem metaninnihald er um 57%.
Hauggas sem fer beint út í andrúmsloftið er um 23x skaðlegra en CO2 sem myndast við bruna metans, t.d. í bílvél. Þess vegna er nýting á því metani, sem annars myndi streyma beint út í andrúmsloftið, mikill ávinningur fyrir umhverfið og einnig þjóðhagslega hagkvæmt að því leyti að fyrir hvern Nm3 metans sem brennt er í vél sparast um einn lítri af innfluttu jarðefnaeldsneyti.
Fjórir metanknúnir ferlivagnar og þrír strætisvagnar eru í rekstri hjá Akureyrarbæ ásamt minni metanbílum. Norðurorka er með 15 metanbíla í rekstri og fer þeim fjölgandi.
Hleðslustöðvar fyrir rafbíla
Árið 2017 fékk Vistorka styrk úr Orkusjóði upp á 26 milljónir króna til að taka þátt í eflingu innviða fyrir rafbíla á landsvísu, í samvinnu við sveitarfélög á öllu Norðurlandi. Vistorka áframsamdi við Orku náttúrunnar um útfærslu og nú hafa Orka náttúrunnar og Ísorka sett upp tíu hleðslustöðvar fyrir rafbíla víðsvegar á svæðinu.
Fallorka
Fallorka ehf. er dótturfélag Norðurorku og hefur með höndum framleiðslu og sölu á raforku til viðskiptavina um land allt. Öll rafmagnsframleiðsla Fallorku er úr vatnsafli en félagið starfrækir fjórar vatnsaflsvirkjanir við Eyjafjörð, þar af tvær í Glerá og tvær í Djúpadalsá. Árið 2020 varð orkuframleiðslan 44 GWst.
Eimur
Eimur er samstarfsverkefni Landsvirkjunar, Eyþings, Norðurorku og Orkuveitu Húsavíkur um bætta nýtingu orkuauðlinda og aukna nýsköpun í orkumálum á Norðurlandi eystra. Starf Eims er um margt óáþreifanlegt og lýtur frekast að því að sækja tækifæri og auka þekkingu, umtal og möguleika aðila á að nýta enn frekar hliðarafurðir orkuauðlinda sem eru á svæðinu til verðmætasköpunar.
Umhverfismál fráveitu
Hreinsistöð fráveitu sem tekin var formlega í notkun síðla árs 2020 er svo sannarlega jákvætt skref í umhverfismálum Norðurorku og fyrir samfélagið allt við Eyjafjörð. Í hreinsistöðinni fer fram "fyrsta þreps hreinsun" þ.e. að allir fastir hlutir í fráveituvatninu eru síaðir frá með þriggja millimetra þrepasíun áður en fráveituvatnið er veitt út í fjörðinn.
Fallorka á og rekur fjórar vatnsaflsvirkjanir í Eyjafirði og selur aðeins græna vottaða raforku. Hér má sjá yfirlýsingu Orkustofnunnar þess efnis. Fallorka ehf. er að fullu í eigu Norðurorku.
Fallorka stendur nú að rannsóknum á fleiri virkjunarkostum í Eyjafirði, meðal annars í Djúpadal, þar sem félagið hefur fengið formlegt rannsóknarleyfi frá Orkustofnun. Þá hefur félagið kannað möguleika á beislun vindorku á láglendi við Eyjafjörð.
Vatnsafl
Fallorka á og rekur fjórar vatnsaflsvirkjanir sem eru tengdar beint inn í dreifikerfi Norðurorku á Akureyri. Tvær virkjanir eru í Djúpadalsá í Eyjarfirði og tvær eru í Glerá sem rennur í gegnum Akureyri. Fallorka er með baksamning við stóra og öfluga samstarfsaðila sem eru Landsvirkjun og Landsnet, til að tryggja afhendingu raforku til viðskiptavina um allt land.
Uppsett afl þessara fjögurra virkjana er samtals um 6,5 MW og árleg framleiðsla um 44 GWst. Eigin framleiðsla Fallorku 44.000.000 kWst samsvarar orkunni sem um 20.000 rafbílar nota til að keyra að meðaltali 12.000 km á ári eða samtals um 240.000.000 km. Þessir 240 milljón kílómetrar sem verða eknir á rafmagni frekar en olíu mun draga úr losun CO2 um 50.000 tonn á ári og orkukostnaður bíleigenda mun lækka um 4 milljarða króna á ári.
Vindmyllur og sólarsellur
Fallorka stefnir á uppsetningu á vindmyllum og sólarsellum í Grímsey sumarið 2021. Verkefnið er unnið í samstarfi við Vistorku og Orkusetur með stuðningi úr Evrópuverkefninu SMARTrenew og Orkusjóði. Í fyrstu er gert ráð fyrir að setja upp tvær 6 kW vindmyllur (frá SD Wind Energy) og 12 kW sólarsellur (frá IBC Solar) rúmlega 50m2 að stærð við Múla. Einnig er ætlunin að setja þar upp litla 160 W vindmyllu frá IceWind. Upplýsingar um framleiðsluna verða aðgengilegar á vefsíðu um leið og framleiðslan hefst.
Orkuframleiðsla og -notkun í Grímsey er í dag byggð á ósjálfbæru jarðefnaeldsneyti. Heildarolíunotkun er um 400 þúsund lítrar á ári, enda er olía bæði notuð til raforkuframleiðslu og til húshitunar. Ætla má að losun GHL vegna orkunotkunar í Grímsey sé um 1.000 tonn CO₂ á ári. Ofan á þetta bætist svo eldsneytisnotkun farartækja og fiskibáta. Verkefni Fallorku mun minnka olíunotkun um 20 þúsund lítra á ári og draga úr losun gróðurhúsalofttegunda um 50 tonn á ári. Ef reynslan af þessum nýju kerfum verður góð er markmiðið að auka hlut grænna orkugjafa enn frekar í náinni framtíð.
Hér má lesa nánar um málið í frétt af vef Akureyrarbæjar
Fallorka hefur látið meta svæði á láglendi í Eyjafirði sem gætu hentað til raforkuvinnslu með vindorku. Svæði í austanverðum Hörgárdal er talið vænlegasti kosturinn af þeim svæðum sem voru til athugunar. Áætlað er að hægt sé að virkja allt að 40 MW á svæðinu. Virkjunarkosturinn hefur verið nefndur Vindheimavirkjun og fengið númerið R4305A í Rammaáætlun 4. Hér má sjá skýrslu Eflu á vef Orkustofnunar
Hleðslustöðvar fyrir rafbíla
Fallorka á og rekur eina 2x22 kW hleðslutöð við Ráðhús Akureyrar. Í samstarfi við Vistorku er stefnt að opnun þriggja nýrra 2x22 kW stöðva í júní 2021. Stöðvarnar verða, við Sundlaug Akureyrar, Amtsbókasafnið og bætt verður annarri stöð við Ráðhúsið. Stöðvarnar eru frá Ísorku og eru rafbílaeigendur hvattir til að sækja app Ísorku til að nýta sér stöðvar, en einnig er hægt að greiða beint með greiðslukorti við stöðvarnar.