Samgöngur eru órjúfanlegur hluti af daglegu lífi. Kostnaður við samgöngur vegur þungt í heimilisbókhaldinu og fólk getur sparað sér ótrúlega mikla peninga með því að gera breytingar á því hvernig það fer á milli staða.

Til að reikna út kostnað við samgöngur er t.d. hægt að reikna út kostnað á hvern kílómetra. Fyrir örfáum árum voru bensín- og dísilbílar einráðir og einungis var hægt að ná niður rekstrarkostnaði með því að velja sparneytnustu bílana í hverjum flokki. Nú eru aðrir tímar og rafbílar og metanbílar eru vænlegur kostur ef minnka á rekstrarkostnað.

Kaupverðið sambærilegt
Nútímarafbíll er frekar ný vara miðað við bensínbílinn. Fjöldaframleiðsla á rafbílum með litíumrafhlöðum á sér einungis um tíu ára sögu. Framleiðslukostnaður rafbíla hefur minnkað hratt á undanförnum árum og flestar greiningar benda til þess að á næstu fimm árum verði framleiðslukostnaður rafbíla á pari við framleiðslukostnað sambærilegra bensínbíla. Með ívilnunum eins og afslætti af virðisaukaskatti má segja að hér á landi sé kaupverð rafbíla og bensínbíla nánast á pari nú þegar. Það sem skekkir myndina er að hingað til hafa rafbílar að mestu verið vandaðir bílar með miklum búnaði sem falla í meðal eða efri verðflokk. Með öðrum orðum þá eru fáir rafbílar í boði sem eru sambærilegir við ódýrustu bensínbílana. Það mun vonandi breytast á næstu árum.

Rafbílar nota orkuna betur
Margir halda að lágur rekstrarkostnaður rafbíla sé vegna þess að raforka sé miklu ódýrari en bensín og dísilolía. Þetta er ekki rétt og samanburður á verði raforku og bensíns án skatta sýnir að þessar orkueiningar eru á svipuðu verði. Lykillinn að lágum rekstrarkostnaði rafbíla liggur í rafbílatækninni sjálfri, þ.e. að rafbílar eru miklu orkunýtnari en bensínbílar. Ef tekið er dæmi um rafbíl og bensínbíl sömu gerðar frá sama framleiðanda þá eru eyðslutölur þeirra gefnar upp með mismunandi hætti. Rafbíllinn hefur eyðslutölu upp á 18 kWst/100 km en bensínbíllinn 7 l/100km. Í fljótu bragði sýnist því rafbíllinn vera orkufrekari en svo er nú aldeilis ekki. Ef orkueiningarnar eru samræmdar kemur annað í ljós því að ef kWst er breytt í lítra þá eyðir rafbíllinn einungis 1,7 l/100 km samanborið við 7 l/100 km í tilfelli bensínbílsins. Ef lítrum er breytt í kWst þá sést að bensínbíllinn eyðir 76 kWst/100 km samborið við 18 kWst/100 km hjá rafbílnum. Það er því góð orkunýtni rafbílsins, eða réttara sagt hörmuleg orkunýtni bensínbílsins, sem gerir rekstrarkostnað rafbíla svona aðlaðandi.

Ódýrari þótt leiðrétt sé fyrir skattlagningu
Hvað kostar þá grunnþjónusta rafbíla í samanburði við bensínbíla? Ef borinn er saman orkukostnaður miðað við 100 km sést að miðað við núverandi eldsneytis- og raforkuverð kosta 100 km í bensínbíl 1.540 kr. en aðeins 280 kr. fyrir rafbílinn. Stór hluti af eldsneytiskostnaði eru skattar sem m.a. eru hugsaðir til uppbyggingar og viðhalds á vegakerfinu. Margir telja því að rafbílavæðing gangi ekki upp til lengdar þar sem ríkissjóður getur ekki verið án þessara skatttekna og rafbílar yrðu of dýrir í rekstri ef sambærilegar skattar verða lagðir á þá. En hvernig lítur dæmið út ef sömu skattar færu á rafbílinn? Af þessum 1.540 kr. sem kostar að keyra bensínbílinn 100 km eru 539 kr. sérstök bensíngjöld. Þar að auki eru 72 kr. í kolefnisgjald en slíkt gjald væri af augljósum ástæðum ekki hægt að leggja á rafbíla. Ef þessar 539 kr. skatttekjur af 100 km eru hreinlega lagðar ofan á orkukostnað rafbílsins þá myndi kostnaður við 100 km akstur hækka úr 280 kr. í 819 kr. og væri ennþá vel undir 1540 kr. kostnaði bensínbílsins. Grunnþjónusta samgangna, þ.e. kosnaður miðað við vegalengd, er því ódýrari á rafbíl en bensínbíl þó svo að leiðrétt sé fyrir skattlagningu ríkis.

Lægri viðhaldskostnaður á rafbílum
Ýmislegt fleira leggst ofan á heildar rekstrarkostnað bifreiða en orkukostnaður. Dekkjakaup og tryggingar eru þungir bitar fyrir veskið en þessir kostnaðarliðir leggjast nokkuð jafnt á raf- og bensínbíla. Þegar kemur að viðhaldi blasir þó önnur mynd við. Viðhald er snúinn liður, sérstaklega í samanburði bíla. Þú þarft þó ekki að vera bifvélavirki til að átta þig á því að rafbílar þurfa mun minna viðhald en bensínbílar. Skýrasti munurinn er auðvitað olíuskipti sem eru hreinlega óþörf fyrir rafbíla en eru drjúgur hluti rekstrarkostnaðar vegna bensínbíla. Annar augljós munur á tækni tengist bremsum. Rafbílar notast að miklu leyti við endurhleðslubremsun sem hleður rafhlöðuna þegar hægt er á bílnum og dregur úr þörf á notkun bremsuklossa og þar með endurnýjun á þeim. En mestu skiptir líklega að rafmótorinn er hreinlega einfaldari en bensínvélin. Það er stundum sagt að bilanamöguleikar véla haldist í hendur við fjölda hreyfanlegra hluta. Rafbíll hefur um 18 hreyfanlega parta á meðan bensínbíllinn hefur yfir 2.000. Bilanatíðni og viðhaldsþörf er þar með minni fyrir rafbíla og dregur verulega úr viðhaldsþörf og -kostnaði.

Sparar 1-2 milljónir með því að sleppa bílnum
Ef þú vilt virkilega draga úr samgöngukostnaði er þó ekkert sem slær út breyttar ferðavenjur. Það hefur aldrei verið auðveldara að draga úr bílnotkun en nú, hvort sem það er með því að aka minna eða hreinlega losa sig við bílinn. Í fyrsta lagi hefur tilkoma rafhjóla breytt miklu þar sem þau auka notkunarmöguleika reiðhjóla talsvert með tilliti til vegalengda, veðurs og landslags (brekkur). Í öðru lagi hafa hjólainnviðir batnað mikið. Í þriðja lagi hafa möguleikar á heimavinnu og heimsendingu tekið tröllaskref áfram vegna Covid-19. Í raun er það orðinn alvöru valkostur að ferðast um á rafhjóli, vinna heima þegar veður er hvað verst og fá allar vörur sendar heim í stað þess að keyra eftir þeim á eigin bíl. Þetta er í raun langauðveldasta leiðin til að spara mikla peninga í formi bílakaupa, eldsneytiskostnaðar, viðhalds, trygginga o.s.frv. Samkvæmt Félagi íslenskra bifreiðaeigenda (FÍB) er rekstrarkostnaður meðalbíls með öllu um 100 kr. á hvern km. Með því að hjóla 20 km á dag er því hægt að spara um 2.000 kr. daglega. Að losa sig við bíl getur minnkað útgjöld um eina til tvær milljónir á ári, skv. útreikningum FÍB. Það er launahækkun sem fæstir myndu fúlsa við og hún er svo sannarlega í boði. Það eina sem þarf að gera er að losa bílinn út úr fjölskyldubókhaldinu.

Höfundur er framkvæmdastjóri Orkuseturs.

Greinin Á vef landsbankans